Regierol van de gemeente bepalen
Gemeenten hebben de regie in de warmtetransitie. Maar hoe de regierol er precies uitziet, is niet vastgelegd. Deze kan zelfs per wijk verschillen. De regie kan gericht zijn op draagvlak in de samenleving, de interne verbinding tussen afdelingen, zelf concrete resultaten realiseren of juist anderen faciliteren. Je bepaalt de regierol samen met de gemeentelijke organisatie en betrokken partijen en je kunt deze later bijstellen als de behoeften veranderen. Met een heldere strategische positionering is het eenvoudiger om allerlei organisatorische keuzes te maken. Daarom is het belangrijk om vroeg in het proces met elkaar in gesprek te gaan over de regierol van de gemeente.
Resultaat
Aan het einde van dit knooppunt is duidelijk welke regierol de gemeente in de wijkaanpak aanneemt en kan de gemeente dit helder communiceren naar bewoners, het projectteam en andere belanghebbenden.
Wie doet wat
De gemeente bepaalt haar regierol in de wijkaanpak.
Activiteiten
1. Verken verschillende regierollen en overheidssturingsvormen
Het sturen van de warmtetransitie vereist verschillende vormen van overheidssturing, afhankelijk van de context, fase en het vraagstuk. Dit kan dus zelfs ook per wijk en/of buurt verschillen. Sturing gaat om strategische variëteit: doen wat past bij de aard van de specifieke wijkaanpak en de omstandigheden waarin die zich voltrekt. Gemeenten moeten in staat zijn om die variëteit te faciliteren.
Er zijn verschillende modellen en beschrijvingen die je kunt gebruiken om te verkennen welke verschillende regierollen je als gemeente kunt innemen. Zie hiervoor ook de ‘tools’ onderaan deze pagina.
Vier vormen van overheidssturing zijn: rechtmatige overheid (goede ondersteuning en randvoorwaarden), presterende overheid (concrete producten leveren), samenwerkende overheid (convenanten tussen betrokken partijen) en responsieve overheid (aansluiten bij burgerbewegingen en -initiatieven en deze stimuleren).
Vier varianten van de regierol zijn: de Afwachtende Regisseur, de Integrale Regisseur, de Procesregisseur en de Sturende regisseur.
2. Bepaal welke regierol nodig is
Hoe wil de gemeente invulling geven aan de regierol? Maak als gemeente een doordachte keuze voor één van de rollen door samen met de gemeentelijke organisatie, de gemeenteraad en andere relevante belanghebbenden het gesprek te voeren. Wat zijn de afwegingen om te maken?
3. Maak ruimte voor tussentijdse reflectie
De behoeften kunnen tijdens het proces veranderen. Het is daarom belangrijk om een tussentijdse reflectie op de gekozen regierol en gemaakte afspraken in te plannen. Wees niet bang om de regierol te herijken; ook gedurende de wijkaanpak kan de gemeente haar rol aanpassen. Dat kan zowel gemeente breed of voor een specifieke wijk.
Tips
Stel als gemeente en projectteam de vraag: “Wat gebeurt er in deze wijkaanpak als de gemeente niets doet?”. Dat geeft inzicht in de thema’s waarop de gemeente de regierol kan nemen.
Informeer bij andere gemeenten welke regierol de gemeente daar innam. Op die manier leer je van de ervaringen van anderen.
Beslis of en hoe jullie het wijkuitvoeringsplan juridisch willen borgen, in het licht van de Omgevingswet, de Warmtewet en de Wet gemeentelijk instrumenten warmte.
De G4, TNO en Platform31 hebben in een publicatie drie hoofdtypen van regisseren gedefinieerd aan de hand van hun eigen ervaringen: besturen, laveren en navigeren.
Tools
Bekijk de video over de regierol van de gemeente van Squarewise met uitleg over de inhoud van verschillende regierollen.
De Argumentenfabriek heeft een Rollenkaart gemaakt. Het geeft een overzicht van verschillende invullingen van de ‘regierol’ die gemeenten hebben in de warmtetransitie. De vier varianten zijn de Procesregisseur, de Afwachtende regisseur, de Sturende regisseur en de Integrale regisseur. Het gaat uitdrukkelijk om rolopvattingen en niet om ambitieniveau’s.
De Argumentenfabriek maakte ook een Afwegingskader. De kaart geeft een overzicht van afwegingen die gemeenten kunnen maken bij het kiezen voor een regierol. Ze beschrijven de afwegingen als vraag en laten zien hoe het antwoord op de vraag verschilt voor elk van de vier regierollen. De afwegingen worden los van elkaar gezien. In de praktijk hangen afwegingen uiteraard samen en is het de uitdaging voor gemeenten om tot een weloverwogen eindoordeel te komen.
Verdieping
Lees meer over drie innovatieve gemeentelijke regiemodellen besturen, laveren en navigeren in de publicatie ‘Innovatie in besluitvorming richting aardgasvrije wijken’ van TNO, Platform31 en de G4 gemeenten.
Wil je meer inzicht over dilemma’s waarmee gemeentelijke organisaties tegenaan lopen bij het uitvoeren van de energietransitie en manieren om daarmee om te gaan? Lees de Gespreksstarter voor gemeenten over het organiseren van de energietransitie binnen de eigen organisatie van de VNG. De publicatie schetst strategische vraagstukken die spelen bij het organiseren van de energietransitie en geeft vragen die kunnen helpen om te reflecteren en een goed gesprek te voeren.
Lees het essay ‘Een zachte landing’ van TNO, Nyrenrode Business Universiteit en Stroomversnelling over hoe anders samenwerken en organiseren goed kan landen bij organisaties in renovatieprojecten.