Het Nationaal Warmtecongres vindt dit jaar plaats in Apeldoorn. Dat is niet zomaar: in Apeldoorn weten ze van aanpakken als het gaat om de energietransitie. We spreken Ellen Luten (programmamanager Energietransitie gemeente Apeldoorn) over het congres, over een tool die ze ontworpen heeft voor het stroomlijnen van participatie, en over de voortgang van de wijkaanpak in Apeldoorn.
Heeft de gemeente bewust het Warmtecongres naar Apeldoorn gehaald dit jaar? Ellen Luten: “Dat klopt, het congres sluit goed aan bij de kernwaarden ‘Groen, royaal en veilig’ van de gemeente, en uiteraard ook bij de activiteiten van het gemeentelijke Programma Energietransitie. Toen we hoorden dat het Warmtecongres op zoek was naar een locatie in Gelderland was het snel geregeld”.
Is het nog mogelijk voor belangstellenden om zich aan te melden? Ellen Luten: “Jazeker, ik hoorde van de organisatie dat er inmiddels al meer aanmeldingen zijn dan vorig jaar, maar er is nog voldoende plek. Misschien ook leuk om te melden: dit jaar organiseren we op de dag voor het congres een excursie. Die gaat onder andere naar de wijk Kerschoten, waar gewerkt wordt aan de aanleg van een warmtenet. Verder heeft Remeha sinds kort een hypermoderne productielijn in gebruik genomen in Apeldoorn, waar hybride warmtepompen worden geproduceerd. We gaan ook langs bij NewTechPark, waar bedrijven en onderwijsinstellingen actief samenwerken om jong talent te enthousiasmeren voor de technieksector. Ook is het mogelijk om een bezoek te brengen aan KIWA, en we gaan langs bij het Energiepunt van de gemeente, waar alle inwoners van Apeldoorn terecht kunnen voor advies rond de verduurzaming van hun eigen huis.”
Je leidt zelf ook een kennistafel tijden het congres: ‘Meedenken, meebeslissen en meedoen’. Kun je daar meer over vertellen? Ellen Luten: “Die sessie gaat over participatie en de warmtetransitie. Als gemeente hebben we te maken met de participatieverordening. Dit betekent dat we voor veel projecten die we uitvoeren participatiebesluiten moeten nemen. Zo ook voor al die verschillende wijken en buurten die van het gas af gaan. Maar hoe regel je dan de participatie op zo’n manier dat je enerzijds bewoners op een betrouwbare en uniforme manier erbij betrekt, en dat je anderzijds ook de flexibiliteit hebt om tot maatwerk per buurt te komen? Samen met mijn collega Suzanne Goedhart hebben we een participatiestrategie opgesteld en een tool ontwikkeld, een kaartenset, die we tijdens de sessie zullen laten zien. Vervolgens gaan we stapsgewijs bekijken hoe je de participatie in een bepaalde wijk kunt vormgeven. Dus welk doel heb je, welke partners horen daarbij, waar zit de ruimte voor participatie, hoe communiceer je over de aanpak? Dat kan per buurt heel sterk verschillen.”
“Daarnaast gaan we in Apeldoorn ook straatgesprekken voeren als onderdeel van de participatie-aanpak, met een tweeledig doel. Om het bewustzijn bij de mensen in de buurt te verhogen en om meer te horen over wat hen beweegt. Wat zijn hun overtuigingen, waar zien zij kansen en belemmeringen? We hebben gemerkt dat nabijheid het beste werkt om inwoners te bereiken.”
Wijkkompas Tijdens het congres is er ook een kennistafel over de inzet van het Wijkkompas, een instrument dat al heel wat jaren doorontwikkeld en gepromoot wordt door Stroomversnelling. De titel van de sessie is: ‘Het Wijkkompas; houvast bij de wijkaanpak’. Zo’n anderhalf jaar geleden heeft Stroomversnelling twee collega’s van Ellen geïnterviewd over de verschillende manieren waarop het Wijkkompas wordt ingezet in Apeldoornse wijken. Het is ook een instrument dat enerzijds uniformiteit geeft en uitnodigt tot het spreken van een gezamenlijke taal, maar dat anderzijds zo flexibel is, dat je er in de meest uiteenlopende situaties mee aan de slag kunt gaan.
We zien het Wijkkompas als basisinstrument om in al die verschillende wijken aan de slag te gaan. Zo voorkom je dat je op een gegeven moment je huiswerk niet goed gedaan hebt, want soms loopt een wijkproces niet langs een vastgestelde lijn of proces.
Ellen Luten: “We vinden het inderdaad belangrijk dat er in alle wijken uniformiteit is in de aanpak, ook al is bijvoorbeeld de ene keer een bewonersinitiatief in de lead, en de andere keer de gemeente. We zien het Wijkkompas als basisinstrument om in al die verschillende wijken aan de slag te gaan. Zo voorkom je dat je op een gegeven moment je huiswerk niet goed gedaan hebt, want soms loopt een wijkproces niet langs een vastgestelde lijn of proces. Met het Wijkkompas werk je op een gestructureerde manier naar het moment toe dat je de oplossing goed in beeld hebt en echt tot uitvoering over kunt gaan. En je leert zo ook meer van alle ervaringen die je opdoet. Dat is hard nodig, want na deze wijken zijn in 2026 de volgende 6 wijken aan de beurt.”
Jullie houden de vaart erin. Hoe heb je besloten welke buurten in 2026 aan de beurt zijn? “In de Transitievisie Warmte staat beschreven wat onze aanpak is, in afstemming met de woningcorporaties, de netwerkbeheerder en de lokale energiecoöperatie deA. We hebben ervoor gekozen om met tijdvakken te werken en zo de buurten in te delen. Voor de netwerkbeheerder was de afschrijving van netwerkkabels een belangrijke factor, en de corporaties wilden vooral snel aan de slag met hun eigen bezit. Vervolgens hebben we ook gekeken naar de afschrijving van het riool, onderhoud en beheer, en naar bewonersinitiatieven in de buurt. En last but not least: is er een duurzame bron aanwezig in de wijk? Zo zijn we gekomen tot de zes buurten voor het volgende tijdvak.”
Het is écht een transitie: mensen moeten op een andere manier gaan wonen en leven. Dat heeft impact. Bewoners vinden het belangrijk om zelf keuzes te kunnen maken voor hun eigen woonsituatie, maar dat vraagt nog veel bewustwording. Daarom is er veel aandacht voor communicatie.
En hoe staat het ervoor in de vier wijken waar jullie nu bezig zijn? Ellen Luten: “Het is een proces van vallen en opstaan, zoals in zoveel wijken in Nederland. Het is écht een transitie: mensen moeten op een andere manier gaan wonen en leven. Dat heeft impact. Bewoners vinden het belangrijk om zelf keuzes te kunnen maken voor hun eigen woonsituatie, maar dat vraagt nog veel bewustwording. Daarom is er veel aandacht voor communicatie, waarbij we de energietransitie duiden en antwoord geven op de vragen die er zijn. Er loopt nu bijvoorbeeld in de wijk De Maten een campagne onder de noemer ‘De energie van Apeldoorn’ om de mensen bewust te maken van wat je nu al zelf kunt doen in je eigen woning. Dit kost allemaal tijd, net zoals de vraag welke oplossing het meest geschikt is voor jouw buurt. Zo keken we in de wijk Loenen naar papierfabriek De Hoop voor afvalwarmte, maar deze gaat, na 350 jaar productie gedraaid te hebben, opeens sluiten. Wat betekent dat dan voor de realisatie van een warmtenet? Zo zie je dat er ook externe ontwikkelingen zijn die mede richtinggevend zijn voor je proces. Dat de energieprijzen vorig jaar zo zijn gestegen heeft wél gezorgd voor veel meer bewustzijn. Zo zijn er positieve én negatieve ontwikkelingen.”
“Toen ik net begon in Apeldoorn – ten tijde van Corona – hebben we het webinar ‘De zin en onzin van waterstof’ georganiseerd. Want in de berichtgeving werd toen gesuggereerd dat waterstof dé oplossing is, terwijl dat voor de gebouwde omgeving nog nauwelijks van toepassing is. Het is belangrijk dat je met elkaar in gesprek gaat over de mogelijkheden die er zijn en wat je zelf als inwoner al kunt doen. Want zo kom je uiteindelijk tot goede gesprekken over de oplossingen die wél werken.”
