Aan de hand van de principes voor een rechtvaardige energietransitie kun je de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van een gebiedsgerichte aanpak zo rechtvaardig mogelijk inrichten en zo veel mogelijk onrechtvaardige gevolgen wegnemen. Hieronder beschrijven we hoe de vijf principes kunnen worden toegepast in de fases van het Wijkkompas.
Ga na hoe er binnen de gemeente wordt gedacht over een rechtvaardige energietransitie. Worden deze opvattingen al bewust meegenomen in keuzes in de energietransitie? Bestaan er al beleidskaders of beleidsdoelen hierover en welke (on)rechtvaardige gevolgen zijn er door ontstaan?
Het projectteam bepaalt de mate van invloed die doelgroepen en belanghebbenden krijgen in het proces en de bijbehorende communicatiestrategie. De keuzes over de ruimte voor anderen moeten tijdig worden gedeeld, transparant en toegankelijk zijn. Kijk daarnaast hoe de talenten van de teamleden kunnen worden benut om het proces rechtvaardiger te maken. En bespreek hoe jullie als team een kritische mindset houden tijdens het proces, waardoor jullie rechtvaardigheidsdilemma's kunnen delen en bespreken.
Houd rekening met doelgroepen die niet altijd even goed vertegenwoordigd zijn. Richt ondersteuning in voor doelgroepen met specifieke behoeften. Neem ook de financiële draagkracht, woonsituatie, sociale status, cultuur, leefstijl, geletterdheid, arbeidssituatie en de belevingswereld van de doelgroepen mee in het proces. Hou rekening met zorgen van bewoners mee. Wat betekent dit voor de keuzes die gemaakt moeten worden?
Omdat je in deze fase bezig bent met strategiebepaling, is het belangrijk om voor alle scenario’s in beeld te hebben in hoeverre de uitwerking en uitkomsten rechtvaardig zijn. Hoe worden de lusten en lasten verdeeld? Is het een transparante en inclusieve oplossing? Wordt er met de oplossing voldoende gewerkt aan herstellende rechtvaardigheid? Deze fase leent zich ook om aan te scherpen of je voldoende aandacht hebt voor rechtvaardigheid in het proces.
De keuze voor de middelen die je wilt inzetten, zorgt er vaak voor dat er lusten bij bepaalde doelgroepen terechtkomen. Hierdoor zijn er mensen of doelgroepen die wel of juist niet profiteren. Als de lusten-lastenverdeling aanvaardbaar is, kan je de keuzes borgen door ze vast te leggen in afspraken met de doelgroepen.
Zorg dat je de consequenties van de verschillende scenario’s per doelgroep goed in beeld hebt. Kies een van de scenario’s door de consequenties tegen elkaar af te wegen, de voordelen op korte en lange termijn tegen elkaar af te wegen en door zorg te dragen dat er voor alle doelgroepen een passende oplossing komt.
Maak inzichtelijk welke lusten en lasten er daadwerkelijk ontstaan tijdens de wijkaanpak. Controleer ook hoe de input van de doelgroepen en belanghebbenden wordt meegenomen. Welke doelgroepen profiteren van lusten en welke gaan gebukt onder de lasten? Inventariseer hoe de doelgroepen deze verdeling ervaren. Is dit aanvaardbaar of moet er worden bijgestuurd?
Richt evaluatiemomenten in zodat de doelgroepen hun ervaringen kunnen delen met de gemeente. Is de uiteindelijke lusten-lastenverdeling te onderbouwen en aanvaarden? Zijn de doelgroepen betrokken zoals vooraf bepaald? Is de communicatiestrategie effectief geweest? Is de input van de doelgroepen meegenomen in het proces?
Download het Berenschot rapport Sturen op een rechtvaardige energietransitie (pdf)