Karakteristieken identificeren om te versnellen

Elk gebied en elk proces kent bepaalde karakteristieken. Door veelvoorkomende karakteristieken te identificeren kun je wijken en verduurzamingsprocessen vergelijken, ervaringen delen en gezamenlijk leren. Dit leidt tot nieuwe handelingsperspectieven voor gebiedsgerichte verduurzaming en efficiëntere werkwijzen. Oftewel: door karakteristieken te identificeren kan je de gebiedsgerichte aanpak versnellen. 

De identiteit van een wijk, buurt of dorp wordt natuurlijk bepaald door haar bewoners, maar ook door een pakket aan karakteristieken. Een wijk met een heterogene bewonerssamenstelling in een landelijk gebied heeft waarschijnlijk een andere identiteit dan een studentenwijk in een stad. Die karakteristieken zijn belangrijk om te identificeren tijdens een gebiedsgerichte verduurzaming, zodat de context meegenomen wordt in de aanpak. Er zijn talloze karakteristieken die meespelen in een gebiedsgerichte aanpak: bijvoorbeeld het soort woningen, sociale kenmerken, de beschikbaarheid van aanbieders en bronnen en de politieke kleur van de gemeente spelen gelijktijdig een rol. 

Veel karakteristieken kunnen op een spectrum tussen twee uitersten worden geplaatst, zoals stedelijk of landelijk gebied. De plek op dat spectrum verschilt vaak per schaalniveau. Het is dus belangrijk dat eerst duidelijk is om welk gebied het gaat, voordat je aan de slag gaat met het identificeren van karakteristieken. De onderstaande tabel bevat proces-karakteristieken: manieren waarop je de gebiedsgerichte verduurzaming kan aanvliegen. 

Elke wijk kent haar eigen unieke opeenstapeling van karakteristieken. De karakteristieken van een gebied, zoals de samenstelling van huishoudens of energielabels, kunnen niet los van elkaar worden gezien. Ze zijn onderling verbonden en beïnvloeden elkaar. Juist de onderlinge samenhang tussen de karakteristieken geeft inzicht in de wijk, het dorp of het gebied. Vervolgens is het zaak om de karakteristieken van het proces zo te kiezen dat ze zo goed mogelijk bij de context passen. 

Afhankelijk van de context kan een karakteristiek zowel vertragend als versnellend werken en deze dynamiek kan gedurende het proces veranderen. Actieve bewoners kunnen bijvoorbeeld mee- of tegenwerken. Passieve bewoners kunnen alles goed vinden of geen keuze willen maken. Dat hangt van meer factoren af dan alleen of bewoners actief of passief zijn. In de figuur van kickstad zijn voorbeelden te zien van karakteristieken die samenhangen met het karakteristiek ‘actief – passief’. 

Het identificeren van karakteristieken is belangrijk, maar het begrijpen van de opgehaalde wijkinformatie en de onderlinge samenhang van de karakteristieken is cruciaal om vervolgens een passend proces in te richten. Gedurende het proces kan een karakteristiek veranderen, net als de samenhang ertussen. Zo kan het accent bijvoorbeeld verschuiven van een bottom-up aanpak naar een meer top-down strategie. Begrip van karakteristieken kan helpen om de weg door het kompas beter te bepalen, en zo te versnellen.

Het Wijkkompas heeft een spel ontwikkeld om met het projectteam aan de slag te gaan met de karakteristieken van de wijk en het proces: Mikado van de Wijk. In dit spel breng je in kaart wat er speelt in de wijk en krijg je meer inzicht in de knelpunten en kansen. 

• De inhoud van dit artikel is gebaseerd op het onderzoek van bureau Kickstad

• Download Mikado van de Wijk (pdf)

• Download de instructies en het werkblad (pdf)