Regie houden en betaalbaarheid borgen in Katwijk
De Hoornes in Katwijk is één van de eerste wijken in Nederland die werd aangewezen als proeftuin voor de overstap naar aardgasvrij wonen. De gemeente wilde de wijk klaarmaken voor de toekomst met een warmtenet op basis van aquathermie uit de Rijn, gekoppeld aan warmte-koudeopslag (WKO). Daarbij stond centraal dat bewoners konden meedoen tegen betaalbare kosten, terwijl de gemeente zelf de regie hield over de infrastructuur. Het project kende hoge ambities en een brede aanpak, maar liet ook zien hoe kwetsbaar plannen kunnen zijn voor veranderende marktomstandigheden.
Kenmerken van de wijk
Provincie: Zuid-Holland
Gemeente: Katwijk
Wijk: De Hoornes
Oppervlakte wijk: 0,66 km²
Aantal inwoners: 5320 inwoners
Aantal woningen: 2688 woningen
Bouwperiode: 1965-1975
Type bebouwing: Voornamelijk meergezinswoningen
Eigenaarschap: Zowel (sociale) huur- als koopwoningen
Aanleiding
De Hoornes werd in 2019 aangewezen als Proeftuin Aardgasvrije Wijken. De gemeente onderzocht verschillende opties om woningen van het aardgas te halen. Aquathermie met WKO bleek technisch kansrijk en duurzaam. Katwijk koos voor een model waarbij de gemeente eigenaar bleef van de infrastructuur, maar de uitvoering en levering werden gedaan door een marktpartij. Zo wilde de gemeente regie houden en tegelijk het financiële risico beperken.
Aanpak
De plannen waren breed opgezet:
Er werd een ontwerp gemaakt voor een warmtenet op aquathermie en WKO.
Een businesscase onderzocht de effecten op kosten voor bewoners en duurzaamheid.
De aanleg zou slim gecombineerd worden met rioolvervanging, zodat kosten en overlast lager bleven.
Bewoners mochten meepraten over de aanbesteding. Zij gaven betaalbaarheid de hoogste prioriteit. Ook moesten aanbieders laten zien hoe zij om zouden gaan met service en storingen.
In 2022 kwam energiebedrijf InWarmte naar voren als beoogde uitvoerder. De uitrol was gepland van 2023 tot 2028.
Resultaat
De uitvoering liep echter vast. Door de sterk gestegen energieprijzen mislukte de aanbesteding in 2023, zelfs na twee rondes. Voor een nieuw Integraal Kindcentrum (IKC+) in de wijk koos de gemeente daarom voor een tijdelijke oplossing met warmtepompen.
Vanaf 2025 kijkt Katwijk verder dan de wijk. Samen met omliggende gemeenten wordt gewerkt aan een regionaal publiek warmtebedrijf: Warmte Leidse Regio. Deze stap sluit aan bij de nieuwe Wet collectieve warmte, die gemeenten meer zeggenschap geeft en de tarieven beter moet reguleren. Ondertussen blijft het draagvlak onder bewoners fragiel, vooral zolang er nog geen concreet en betaalbaar plan ligt.
Geleerde lessen
Koppel projecten slim: Combineer de aanleg van een warmtenet met andere werkzaamheden, zoals riolering of herinrichting, om kosten en overlast te beperken.
Laat bewoners meewegen: Door betaalbaarheid centraal te stellen en een klantplan te eisen, sluit de uitvraag beter aan bij wat bewoners belangrijk vinden.
Regie en risico: Gemeentelijk eigendom met een concessie geeft sturing, maar prijsschommelingen kunnen alsnog roet in het eten gooien.
Vergroot de schaal: Een regionaal publiek warmtebedrijf biedt meer slagkracht en risicospreiding.
Zorg voor een plan B: Tijdelijke oplossingen, zoals warmtepompen, voorkomen stilstand als aanbestedingen mislukken.
Wees duidelijk over kosten: Zolang bewoners geen concreet en betaalbaar aanbod zien, blijft draagvlak onzeker.