Deze website is continu in ontwikkeling
Inloggen1. Samen starten
Communicatieplan voor bewoners en gebruikers in de wijk
Doel
In het communicatieplan werk je de boodschappen en middelen uit om bewoners (huurders en kopers) en andere gebruikers van de wijk bij de aanpak te betrekken. In fase 2 Karakteriseren van het gebied wordt het communicatieplan verder aangescherpt.
Aanpak
Betrek woningeigenaren, gebruikers en hun belangen zo vroeg mogelijk in het proces. Uit ervaringen in de projecten van Smart Energy Cities en Stroomversnelling blijkt dit essentieel voor een effectief proces, ongeacht wie of wat de initiële ‘driver’ in de wijk is.
Tips
Hoe stel je een communicatieplan op
- Stel een communicatieplan op aan de hand van de volgende stappen: analyse, doelstelling bepalen, persona’s maken, boodschap formuleren, communicatiemiddelen kiezen, communicatiematrix maken en evalueren & bijsturen. Om op gang te komen, raadpleeg dit stappenplan van de KvK of vind een draaiboek op bewonerscommunicatie.com. Deze vorm van stakeholderanalyse kan helpen bij dit proces. aan de hand van dit format.
- Dit plan geeft duidelijkheid over waarom en hoe het projectteam communiceert met belanghebbenden in de wijk. Het helpt als projectteam om nu een gezamenlijke strategie te formuleren. In latere fases biedt het document houvast doordat je kunt teruggrijpen op eerder gemaakte keuzes.
- Maak de boodschap klein en relevant voor de (bewoners van) wijk. Zie ook het knooppunt Duidelijkheid over het doel en verhaal van het traject (fase 1).
- Let goed op wanneer je welke informatie naar bewoners verspreidt. Bedenk bijvoorbeeld of de informatie wel relevant is voor bewoners als ze geen inspraak meer kunnen hebben.
- VvE's zijn een lastige doelgroep om te bereiken. Stroomversnelling ontwikkelde een handreiking voor de begeleiding van VvE's, en verzamelde bovendien 20 tips & tools.
- Voor een regierol is een overzicht van de positie van verschillende stakeholders van belang. Met deze template bepaal je de belanghebbenden en hun betrokkenheid in het project op basis van macht en belang
Specifieke tips voor een communicatieplan voor de wijkaanpak
- Het Wijkkompas heeft een heel aantal belanghebbenden geformuleerd. Denk daarnaast ook aan bewonersinitiatieven, de Provincie, het waterschap, sociale instituten in de wijk zoals het buurthuis.
- Sluit aan bij bestaande communicatiemiddelen en kanalen in de wijk die je hebt geïdentificeerd bij het knooppunt Informele netwerken en verbindende actoren in de wijk identificeren (fase 2).
- Er zijn verschillende onderzoeken uitgevoerd naar hoe bewoners de warmtetransitie ervaren. Zo is er een artikel van HierOpgewekt en een verkennend onderzoek door Sociaal en Cultureel Planbureau naar het perspectief van bewoners op de energietransitie.
- Inventariseer de weerstand bij bewoners en erken die. Als bewoners zich gezien voelen, gaat de weerstand vaak al omlaag. Benadruk dat niemand verplicht wordt om mee te doen. Weerstand is vaak een reactie als een individu zich in vrijheid en keuzes beperkt voelt.
- Het is een risico dat steeds dezelfde mensen naar de bewonersavond komen. Zorg dat je alle bewoners betrekt en niet alleen de enthousiaste initiatiefnemers. Het overgrote deel van de bewoners stelt zich vaak niet zo actief op, maar moet toch ook mee in de energietransitie.
- Communicatie met (en door, en tussen) bewoners is in een Wijkaanpak cruciaal. Dit onderzoek trekt lessen voor gemeenten op basis van gesprekken met bewoners uit 15 proeftuingemeenten.
- Schakel een onafhankelijke organisatie in voor het eerste gesprek met bewoners over de wijkaanpak. Deze partij kan eventuele spanningen tussen bewoners en gemeente bespreken en oplossen voor het project begint (zie ook het praktijkverhaal onderaan deze pagina). Voorbeelden van gespecialiseerde organisaties zijn de maatschappelijke ontwikkelaar Steenvlinder en adviesbureau Urbannerdam. Zij hechten aan persoonlijk contact, stellen goede vragen en hebben een open houding. Hun praktische insteek kan een verschil maken voor bewoners.
Uit de praktijk
Anticipeer op weerstand van bewoners
Een gemeente had een collectief inkoopplan opgesteld waar bewoners alleen nog maar mee hoefden in te stemmen. Een bepaald groepje bewoners bood echter weerstand en bleef dit volhouden, ook nadat de gemeente alle vragen had beantwoord. Daarna besloot de gemeente zich neer te leggen bij het feit dat dit groepje niet meedeed. Het oorspronkelijke plan werd vervolgens zonder veel wijzigingen doorgezet. De les: wees erop beducht dat een klein groepje tegenstanders luidruchtig kan zijn. Bedenk vooraf hoe je daarop reageert en zie de weerstand in perspectief. Andere bewoners hebben andere meningen.
Uit de praktijk
Laat je niet verrassen op een bewonersbijeenkomst
Een gemeente organiseerde een bewonersbijeenkomst over een aardgasvrije wijk. De interesse bleek groot en de bewoners kwamen met allerlei vragen. Daar had de gemeente nog geen antwoord op, wat leidde tot onduidelijkheid en onrust bij bewoners. De les: bereid bijeenkomsten goed voor, spreek verwachtingen helder uit en zoek antwoorden op alle vragen die gesteld kunnen worden.
Uit de praktijk
De basis is vertrouwen bij bewoners
De wijkaanpak in het Nijmeegse Bottendaal is gebaseerd op vertrouwen. Vertrouwen is van groot belang omdat de wijkaanpak een langdurig proces is. De gemeente werkt aan vertrouwen door veel energie te steken in het betrekken van bewoners, door afspraken na te komen en niks te beloven wat niet waargemaakt kan worden. Gemaakte afspraken worden vastgelegd en via nieuwsbrieven verspreid, zodat bewoners steeds op de hoogte zijn. De gemeente zorgt er bovendien voor om goed bereikbaar te zijn. Bewoners weten hierdoor dat ze op de gemeente kunnen rekenen en voelen zich niet in de steek gelaten als ze met vragen zitten of hulp nodig hebben. Foto: www.duurzaamwonenplus.nl
Uit de praktijk
Win het vertrouwen van wijkbewoners
Door wijkbewoners vanaf het begin mee te nemen in een wijkaanpak, bouw je aan vertrouwen en draagvlak, ook al is er nog maar weinig bekend. Dat merkte het projectteam in de Rotterdamse wijken Prinsenland en Het Lage Land. In deze wijken werd een gebiedscommissie gekozen, met een adviserende rol richting college en gemeenteraad. Vanaf de start van de wijkaanpak ging het projectteam elke 2 maanden bij de gebiedscommissie langs om haar bij te praten over de voortgang van het proces. In eerste instantie was de commissie vrij kritisch, omdat er nog heel veel onduidelijk was. Maar na een aantal bijpraat-overleggen verbeterde de sfeer. De commissie kreeg er vertrouwen in dat zij stapsgewijs werd meegenomen in de voortgang en zelf ook input kon geven voor de vervolgstappen.
Uit de praktijk
Stadlander wil maatwerk leveren
Woningcorporatie Stadlander wilde de bewonerscommunicatie- en participatie goed inrichten en heeft daarom in kaart gebracht wat de energietransitie voor bewoners betekent. Wat doe je als een 90-jarige bewoner geen grootschalige verbouwing wil, ook al betaalt de corporatie de investering en gaat de bewoner energie besparen? Stadlander ziet het als opgave om bewoners mee bewust te maken van de benodigde verandering en mee te krijgen. Ze vindt het belangrijk om huurders beter te leren kennen en om te weten hoe zij tegenover de energietransitie staan, om zo haar eigen rol als woningcorporatie beter te kunnen invullen. Wat kan je wel en niet doen, welke keuzes moet je maken? Welke klantreis je ook ontwerpt, ergens begin of eindig je aan de keukentafel bij onze huurder.
Uit de praktijk
Burgerparticipatie op buurt- en straatniveau
De Apeldoornse wijk De Maten telt zo'n 10.000 woningen. Dat zijn er te veel om iedereen persoonlijk te spreken. Om toch met inwoners te kunnen communiceren en bewonersparticipatie op gang te brengen, is de wijk opgedeeld in kleinere eenheden van zo'n 2000 woningen. Elke eenheid heeft een buurtraad waarmee de gemeente/ projectgroep kan overleggen.
Uit de praktijk
Sluit aan bij doelgroepen in de wijk
Door aan te sluiten bij wat er leeft in de wijk voelen bewoners zich gezien en gehoord. De energieregisseur in de Apeldoornse wijk Kerschoten is van plan ouderencoach in te schakelen, met het oog op de vele 70-plussers met een koopwoning in de wijk. De ouderencoach geeft ouderen desgewenst uitleg over de energietransitie en begeleidt hen bij het maken van de juiste keuzes: wat is de juiste stap voor mij en deze woning? Het is belangrijk dat de bewoners voelen dat de ouderencoach aan hun kant staat. De gemeente wordt niet altijd zo ervaren. Wellicht kan (een vrijwilliger van) een welzijnsorganisatie of van de energiecoörperatie de rol van ouderencoach op zich nemen.
Uit de praktijk
Informatiemarkt als alternatief voor bewonersavond
De gemeente Amersfoort heeft in Schothorst-Zuid met succes een informatiemarkt gehouden over de energietransitie. Mensen konden bij kraampjes en tijdens lezingen concrete informatie over de energietransitie krijgen. Dit werkte beter dan op een bewonersavond aan 100 mensen tegelijk uitleggen wat de mogelijkheden zijn. Er waren kraampjes over warmtepompen, warmtenetten, gasketels, maar ook over inductiekoken. De lezingen gingen over hoe je je woning concreet kunt aanpakken en waar je moet beginnen. De informatiemarkt werd door meer dan 500 mensen bezocht.
Uit de praktijk
Gemeente Zoetermeer betrekt bewoners
De gemeente Zoetermeer laat bij de Wijkaanpak de particuliere bewoners in eerste instantie links liggen omdat ze voorlopig geen betaalbaar alternatief voor deze partij zien. Om ze toch de betrekken is er een informatietraject gestart waar middels bijeenkomsten wordt uitgelegd welke klimaatakkoorden er zijn gesloten en wat de gevolgen daarvan zijn voor de bewoners. Omdat de gemeente wist dat er de komende jaren voor deze specifieke bewoners niks zou veranderen, was het doel van deze informatieavonden om mensen alvast meer erbij te betrekken. Een voorbeeld hiervan is dat ze mensen adviseerde om bij een eventuele verbouwing te kiezen voor kwalitatief hoge producten als het gaat om daken, ramen of kozijnen. Gemiddeld kwamen hier 40 tot 100 mensen op af. Dit is een goed voorbeeld waarmee de gemeente draagvalk probeert te creëren, ook voor bewoners waarvoor nog niks verandert.
Uit de praktijk
Katwijk organiseert duurzaamheidsmarkt
De gemeente Katwijk heeft in de eerste fase van de wijkaanpak een duurzaamheidsmarkt georganiseerd, met als doel bewoners te informeren over de wijkaanpak. Lokale ondernemers demonstreerden hun technische oplossingen voor de verduurzaming van de wijk, zoals een warmtenet. Vertegenwoordigers van de gemeente en bewoners gingen met elkaar in gesprek over duurzaamheid en over wat er leeft in de wijk aan behoeften en knelpunten. Daardoor is de gemeente in staat om de problemen van de wijk in de wijkaanpak te betrekken.
Uit de praktijk
Gemeente op afstand?
Hoe krijg je bewoners mee in de wijkaanpak? Welke rol heeft de gemeente in de communicatie met bewoners? Gemeenten die met die vragen zitten, kunnen ondersteuning krijgen van gespecialiseerde organisaties als maatschappelijk ontwikkelaar Steenvlinder en adviesbureau Urbannerdam.
Hun ervaring is dat het in sommige gevallen beter is om de gemeente in eerste instantie op afstand te houden. Bewoners vinden het fijner om eerst een ‘tussenpersoon’ te spreken waarmee zij eventuele spanningen of negatieve ervaringen met de gemeente of de woningcorporatie kunnen bespreken. Door deze angel uit het proces te halen, wordt de weg vrijgemaakt voor nieuwe samenwerking met de gemeente, woningcorporatie of een andere stakeholder, in het kader van de wijkaanpak of een verduurzamingsdoelstelling.
